Kalsiyum ihtiyacının karşılanmasında uzun yıllardan beri sütün önemi vurgulanmaktadır. Ancak günümüzde hangi süt çeşidinin tüketilmesi daha faydalı bu konuda akıllarda soru işaretleri var. Marketlerde süt reyonlarında hayvansal süte ikame olarak formülize edilen birçok bitkisel süt çeşidi bulunuyor. Bu süt çeşitlerini sadece vegan veya vejetayen bireylerin tükettiği düşünülse de günümüzde pek çok kişi çevre sağlığı, hayvan hakları veya laktoz intoleransı nedeniyle bitkisel sütleri tercih ediyor. Gelin bu bitkisel sütlerin içeriklerini, insan vücuduna etkilerini ve birbirlerinden farklarını birlikte inceleyelim.

1. Soya Sütü

      Soya sütü, soya fasulyesi veya soya proteini izolatı ile üretilir. Genellikle hafif ve kremsi bir tada sahiptir. Bitkisel sütler arasında inek sütüne en benzer lezzete sahip süt çeşididir. Diğer bitkisel sütlere göre protein içeriği daha yüksektir. Bu nedenle bitkisel protein kaynaklarından biridir. Ancak soya dünyadaki üzerinde en çok tartışılan besinlerden biridir. Çünkü soya izoflavonları vücuttaki östrojen reseptörlerini etkileyerek hormonların işlevini etkileyebilir. Ancak tüketim miktarında aşırıya kaçılmadığı takdirde şuan için kanıtlanmış olumsuz bir etkisi yoktur süte alternatif olarak tercih edilebilir. Kanser hastaları veya kanser geçmişi olanlar ise östrojenik etkisinden dolayı soya ürünleri tüketmemelidir. Ayrıca düşük FODMAP diyeti uygulayan bireyler de eliminasyon aşamasında soya sütü tüketmemelidir.

2. Badem Sütü

      Badem sütü bütün badem ve su veya badem yağı ve su ile yapılır. Yapımı oldukça kolaydır bu nedenle evde de kolay bir şekilde badem sütü elde edilebilir. Badem sütü hafif bir dokuya ve tatlımsı bir tada sahiptir. Kahve, smoothie veya sütle yapılan tariflerde inek sütü yerine tercih edilebilir. İnek sütü ile karşılaştırıldığında, kalorisi yaklaşık dörtte biri kadardır. Bitkisel sütler arasında kalorisi ve karbonhidrat içeriği en düşük olandır. Piyasada satılan bazı badem sütleri %2 oranında badem içerir ve su içerikleri oldukça yüksektir. Daha zengin besin değerine sahip badem sütü tüketilmek istenirse %7-15 civarında badem içerenler tercih edilmelidir. Badem sütü, vücudu serbest radikaller olarak bilinen hastalığa neden olan maddelerden korumaya yardımcı doğal bir antioksidan olan E vitamini kaynağıdır. Ancak badem sütü besin emilimini azaltabilen fitik asit içerir bu nedenle tüketiminde aşırıya kaçılmamalıdır.

3. Hindistan Cevizi Sütü

     Hindistan cevizi sütü, su ve hindistan cevizinin beyaz kısmından yapılır. Hindistan cevizinin içindeki su ile karıştırılmamalıdır. Kremsi bir dokuya ve hafif tatlımsı hindistan cevizi aromasına sahiptir. Hindistan cevizi sütü, inek sütünün yaklaşık üçte biri kadar kalori içerir. Bitkisel sütler arasında en düşük protein ve karbonhidrat içeriğine sahip süt çeşididir. Bu nedenle karbonhidrat kısıtlaması yapan bireyler için oldukça iyi bir alternatiftir. Hindistan cevizi sütündeki kalorilerin yaklaşık %90'ı, orta zincirli trigliseritler olarak bilinen MCT'lerden gelir. Bazı araştırmalarda, MCT'lerin iştahı azaltma, kilo vermeye yardımcı olma gibi etkileri tespit edilse de kesin bir yargıya ulaşmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

4. Yulaf Sütü

     Yulaf sütü, yulaf ve su karışımından elde edilir. Yulaf sütü doğal olarak tatlıdır ve aroması hafiftir. İnek sütü ile yapılan tariflerde rahatlıkla inek sütü yerine tercih edilebilir. Yulaf sütünün karbonhidrat içeriği inek sütüne göre oldukça yüksektir ve enerjinin çoğu karbonhidratlardan gelir. Yulaf sütü, bağırsaktan geçerken kalın bir jel oluşturan, bir tür çözünür lif olan beta-glukan bakımından zengindir. Beta-glukan kolesterole bağlanır ve vücuttaki emilimini azaltır. Bu da kolesterol seviyelerinin, özellikle de kalp hastalığı ile ilişkili olan LDL kolesterolün düşürülmesine yardımcı olur. Yüksek kolesterole sahip erkeklerle yapılan bir araştırmada, beş hafta boyunca günde 750 ml yulaf sütü tüketiminin toplam kolesterolü %3, LDL kolesterolü %5 düşürdüğü tespit edilmiştir. Ayrıca başka çalışmalarda beta-glukanın yemekten sonra tokluk hissini artırmaya ve kan şekerini düşürmeye yardımcı olabileceği de tespit edilmiştir.

5. Pirinç Sütü

     Pirinç sütü, öğütülmüş beyaz veya kahverengi pirinç ve sudan yapılır. Pirinç sütü bitkisel sütler arasında en az alerjik etkiye sahip süt çeşididir. Pirinç sütünün tadı hafif ve tatlımsıdır. Hafif sulu bir kıvama sahiptir. Pirinç sütü, inek sütüne benzer miktarda kalori içerir, ancak karbonhidrat içeriği inek sütünün neredeyse iki katıdır. Bitkisel sütler arasında da karbonhidrat içeriği en yüksek süt çeşididir. Pirinç sütü yüksek glisemik indekse sahiptir. Yüksek glisemik indeksli besinler kan şekerinin hızlı yükselmesine neden olur bu yüzden diyabet hastaları veya zayıflama sürecindeki bireyler pirinç sütü tercih etmemelidir. Daha çok alerjik bünyelere sahip kişilerin süt yerine tercih edebileceği bir bitkisel süt çeşididir.

NOT : Piyasada satılan birçok bitkisel süt çeşidi şeker içerebilmektedir. Bu nedenle bu sütleri almayı tercih ederken mutlaka etiketine göz gezdirmelisiniz veya evde kendi tarifinizi yapmayı deneyebilirsiniz.