Pankreas karın boşluğunda midenin arkasında bulunan bir organdır. Hem sindirim enzimleri hem de vücuttaki insülin, glukagon gibi önemli hormonların üretildiği bir iç salgı bezi gibi çalışır.
Pankreatit; pankreasın iltihaplanması durumudur ve buradaki enzimlerin hasar görmesi, kontrolsüz enzim aktivasyonu ve doku hasarıyla sonuçlanan bir süreçle karakterizedir. Farklı nedenlere bağlı olarak oluşabilir. Pankreatit gelişimine yol açacak etmenler arasında safra taşları, yüksek alkol tüketimi, aşırı yağlı besinlerin tüketilmesi, bazı viral enfeksiyonlar, pankreas yaralanmaları ve bazı genetik faktörler yer alır. Pankreatit, akut veya kronik olarak görülebilir.

Akut Pankreatit

      Akut pankreatit, pankreasın ani ve şiddetli bir şekilde iltihaplanmasıdır. Pankreas enzim düzeylerinde aşırı artış akut pankreatit tanısı için önemlidir. En sık görülme nedeni safra taşları veya aşırı alkol tüketimidir. Akut pankreatit üst karın bölgesinde başlayan ve sırta yayılan şiddetli bir karın ağrısıyla başlar. Ağrı genellikle sürekli ve dayanılmazdır. Karın ağrısıyla birlikte bulantı ve kusma sık görülen semptomlardır. Hastalar çoğunlukla iştah kaybı yaşarlar ve ateş görülebilir. Tedavi acil tıbbi müdahale gerektirir ve hastalar genellikle hastaneye yatırılır.

Tedavi ve beslenme

      Tedavide hidrasyonun sağlanması ve iltihabın azaltılması amaçlanır. Bu süreçte pankreasın dinlenmesi için hastanın aç kalması ve sadece sıvı alması gerekebilir. Yavaş yavaş beslenmeye geçildiğinde ilk olarak sıvılar ardından hafif yiyecekler ve püre haline getirilmiş besinler verilebilir.

      Beslenme planı pankreatitin şiddetine ve semptomlara bağlı olarak değişir.
Oral beslenme başladığında yağ alımı 20-30g/gün ile sınırlandırılır. Bu nedenle yağ içeriği yüksek olan tüm gıdalar diyetten çıkartılmalıdır. Yumurta, yağlı yiyecekler, hamur işleri, hamur tatlıları, kaymak, krema, çikolata, tahin, işlenmiş etler, yağlı kuruyemişler, sakatatlar, gaz yapan besinler, baharatlar kepekli ekmek, kuru baklagiller, gazlı içecekler, kereviz, brokoli, karnabahar gibi gaz yapan sebzeler, hazır salçalar, salamura besinler ve alkol tüketilmemelidir. Öğün sayıları arttırılarak sık sık az az beslenmesi gerekmektedir.

Kronik pankreatit

      Kronik pankreatit ise pankreasta ilerleyici harabiyete neden olan, pankreasın birçok fonksiyonunda bozulmalar ile seyreden inflamatuar bir hastalıktır. Akut pankreatite benzer şekilde uzun süreli alkol kullanımı, safra taşları, genetik faktörler ve bazı tıbbi durumlar gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Kronik pankreatit belirtileri genellikle zaman içinde gelişir. Tekrarlayan veya sürekli, hafiften şiddetliye değişen karın ağrısı görülebilir. Ağrı genellikle üst karında veya sırtta hissedilir. Pankreas aynı zamanda sindirim enzimleri ürettiği için kronik pankreatit rahatsızlığı sindirim sorunlarına da yol açar. Yetersiz enzim üretimi, yağların, proteinlerin ve karbonhidratların sindiriminin bozulmasına neden olur. Bu da kilo kaybı, ishal, yağlı dışkılar ve besin emiliminde zorluk gibi sorunlara yol açabilir. Pankreas insülin üretiminden de sorumlu organ olduğu için kronik pankreatit durumu zaman içinde diyabet gelişimiyle de sonuçlanabilir.

Tedavi ve Beslenme

      Beslenme düzeni, kronik pankreatitin yönetiminde önemli bir rol oynar. Pankreasın dinlenmesi ve sindirime yardımcı olmak için aşırı yağlı yiyeceklerden tüketilmemelidir. Protein ve karbonhidrat alımı da dengeli olmalıdır. Alkol tüketiminden kesinlikle kaçınılmalıdır. Beslenme önerilerine uyulması semptomların kontrolüne yardımcı olur.
Kronik pankreatitte sıklıkla görülen karın ağrıları için sıcak kompresler ve rahatlama teknikleri alternatif yöntemlerdir. Tıkanıklıkların veya komplikasyonların varlığında, cerrahi müdahale gerekebilir.

      Sonuç olarak akut ve kronik pankreatit ciddi sağlık durumlarıdır ve uzman tıbbi bakım gerektirir. Tanı ve tedavi sürecinde bir uzmana danışmak önemlidir. Bu sayede uygun tedavi planı belirlenebilir ve semptomların yönetimi sağlanabilir.